Ang Lumang Tipan

Ang lumang tipan ay maaring ilarawan bilang isang panitikan nagpapalayag ng buhay at karanasang ng mga Israelita. Sinasalamin nito ang iba’t ibang kasaysayan at karanasang pang-ekonomiya, pulitika, relihiyon, heyographiya at kultura ng mga Israelita, gayundin ng maraming lahi na nagkaroon ng bahagi sa buhay ng Israel bilang isang bansa na may natatanging kaugnayan kay Yahweh.

 

Ang Lumang Tipan ay nagtataglay ng iba’t ibang anyong pampanitikan tulad ng tulaan (poetry) at tuluyan (prose) , katutubing kwento at kasaysayan, sagradong mga imno at makukulay na awitin ng pag-ibig, tuntuning panrelihiyon at tuntuning pang-pamayanan, saliwikain ng mga matatalinong tao at pahayag ng mga propeta, mga epiko, mga panaghoy, mga talinhaga, at mga alegoriya.

 

Subalit higit pa sa paglalarawang ito, ang Lumang Tipan ay itinuturing bilang banal na Kasulatan ng mga Cristiyano at mga Hudyo, kasulatang may malaim na kahulugan at kahalagahan sa pananamplataya. Ang Lumang Tipan ay nagpapabatid ng katuruang nakasentro sa paniniwala sa Diyos upang gampanan na nagpaparusa at nagliligtas, na nagbibigay ng katarunagn at nagpapakita ng kahabagan, at sa paniniwalangmay isang lahi na hinirang ng Diyos upang gampanan ang isang napakahalagang tungkulin sa planong pagliligtas ng Diyospara sa buong sanlibutan, isang lahi na kung saan si Jesu-Cristo ay nagmula.

 

Ang pinakamalaking bahagi ng Lumang Tipan ay naisusulat sa wikang Hebreo, ang wika ng mga Israelita. Samantala, ang mga bahaging naisulat sa wikang Aramaico ay ang mga sumusunod: Ezra 4:8-6:18, 7:12-26, Daniel 2:4b-7:28 at Jeremias 10:11. Ang pinakaunang salin ng Lumang Tipan ay sa wikang Griyego, at tinawag na Septuaginta (Karaniwang sinisimbulo ng LXX). Ang salin na ito ay naglalaman ng mga aklat na hindi matatagpuan sa Bibliang Hebreo, subalit maituturing na napakahalaga sa pag-unawa sa mga kasaysayang naganap sa buhay ng bansang Israel sa huling bahagi ng Lumang Tipan.

 

Para sa mga hudyo, ang Bibliang Hebreo ay naglalaman ng tatlumpu’t siyan na aklat, at nahahati sa tatlong bahagi: Kautusan (Torah), mga Propeta (Nebiim) at mga sulat Kethubim). Samantala, pinaniniwalaan naman na ang Lumang Tipan na ginagamit ng mga unang Cristiano ay ang Septuaginta. Ito’y may ilang karagdagang aklat kung ihahambing sa tekstong Hebreo. “Deuterocanon” ang tawag sa mga aklat na ito.